Το ημερολόγιο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Αβδού 2004.

Διαβάστε παρακάτω το κείμενο που συνοδεύει τις σελίδες του ημερολογίου και αποτελεί στην ουσία μια πρώτη προσπάθεια καταγραφής της ιστορίας του Συνεταιρισμού και της παράλληλης ιστορίας του Αβδού...

Το Αβδού, το «Καπετανοχώρι», δε συμμετείχε πρωταγωνιστικά μόνο στις Επαναστάσεις εναντίον κάθε κατακτητή αλλά ξεχώρισε από την αρχή σε όλους τους τομείς, τα γράμματα και τις τέχνες. Η βαθιά πίστη, η προοδευτικότητα και η λεβεντιά των κατοίκων του Αβδού έχουν μείνει ιστορικά παροιμιώδεις και αποτελούν παράδειγμα για τις επόμενες γενιές.

Οι κλιματολογικές συνθήκες της Κρήτης αλλά και οι μορφολογικές- εδαφολογικές ιδιαιτερότητες του Αβδού ευνοούν την κατά παράδοση ελαιοκαλλιέργεια, που αποτελεί την κύρια εισοδηματική πηγή των κατοίκων του από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας.

Οι γνωστές ακόμη και σήμερα φάμπρικες από την εποχή των Ενετών και ενωρίτερα δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια μορφή παραδοσιακού ελαιοτριβείου που το συναντάμε συχνότατα στα ιστορικά έγγραφα και ντοκουμέντα αλλά ακόμα και σε σημερινά κτίσματα μνημεία ιστορίας, παράδοσης και πολιτισμού χιλιετιών.

Από τους πρώτους αγροτικούς συνεταιρισμούς της Κρήτης, ιδρύεται στο Αβδού Αγροτικός Συνεταιρισμός με την ονομασία «Στέφανος Ξανθουδίδης» προς τιμήν του άξιου τέκνου του, μεγάλου φιλολόγου και πατέρα των Κρητολογικών Σπουδών.

Η ίδρυσή του ανάγεται στις αρχές της δεκαετίας του 1930 και συγκεκριμένα από το 1933 οπότε και εγκρίνεται τυπικά το καταστατικό του με απόφαση του τότε υπουργού Γεωργίας (αρ. απόφασης 111697/28-10-1933).

Τον Αγροτικό αυτό Συνεταιρισμό ιδρύουν κάτοικοι του Αβδού με σκοπό κυρίως πιστωτικό και προμηθευτικό γεωργικών εφοδίων για τους αγρότες με την καθοδήγηση και συνεργασία της Αγροτικής Τράπεζας Ηρακλείου και με την αυτοπρόσωπη παρουσία του τότε διευθυντικού της στελέχους Σεμίλα.

Πρωτεργάτες στην ίδρυση και συνδετικοί κρίκοι με το Ηράκλειο και την Αθήνα είναι οι διακεκριμένοι συγχωριανοί, ο φιλόλογος καθηγητής Στυλιανός Γ. Βασιλάκης, ο δικαστικός κλητήρας Γεώργιος Ι. Μανουσάκης, ο διδάσκαλος Ιωάννης Μ. Μανουσάκης κ.ά.

Την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής σταματά κάθε προοδευτική δραστηριότητα και φυσικά ο Συνεταιρισμός του Αβδού δεν ήταν δυνατό να εξαιρεθεί.

Το 1945 αμέσως μετά την Κατοχή, επανιδρύεται και επαναλειτουργεί ουσιαστικά πια με ευρύτερες αρμοδιότητες ο «με περιορισμένην ευθύνην» «Γεωργικός», αρχικά και από τις 13-1-1946 «Ελαιουργικός Πιστωτικός και Παραγωγικός Συνεταιρισμός Αβδού, ο Στέφανος Ξανθουδίδης», υπό την οικονομική προστασία και καθοδήγηση της Αγροτικής Τράπεζας Ελλάδος (Α.Τ.Ε.), σύμφωνα με το νόμο 602/31-12-1914 προσαρμοσμένο με το νόμο 5289.

Ο Συνεταιρισμός Αβδού από τώρα και έπειτα «δύναται να εκτελεί και εργασίας από κοινού αγοράς και πωλήσεως», με σκοπό «την καλυτέρευση της οικονομικής καταστάσεως της εταιρείας ελαιοπαραγωγών» και με την προϋπόθεση να ιδρυθεί Συνεταιρισμός έτσι ώστε «η ελαιοπαραγωγή των ιδρυτών συνεταίρων να είναι τέτοια που να τους συμφέρει να αποκτήσουν δικό τους ελαιουργείο».

Το πρώτο μέλημα που τέθηκε στο Συνεταιρισμό ήταν η δημιουργία ελαιουργείου που θα λειτουργούσε ανταγωνιστικά, προς τα υπάρχοντα τότε δύο μεγάλα ιδιωτικά ελαιουργεία του χωριού και στο μέλλον σε ολόκληρη την περιοχή. Τα δύο μεγάλα αυτά ελαιουργεία ήταν το πρωτο του ιατρού Εμμανουήλ Μ. Φανουράκη, στα Μαντηλιανά, και το δεύτερο της εταιρείας των τριών συνιδιοκτητών Ιωάννη Κ. Φιοράκη, Δημητρίου Ζ. Καγιαμπάκη και Νικολάου Γ. Βελιγραντάκη, παραπλεύρως του Αγίου Μηνά στο παλιό σχολειό.

Αρχικά τα γραφεία του Συνεταιρισμού φιλοξενούνταν σε οικήματα του Ζαχαρία Κουρμούλη και Εμμανουήλ Πασχαλίδη στο κέντρο του χωριού, ενώ οι συνελεύσεις των μελών του πραγματοποιούνταν σε αίθουσες του Προσκοπείου και του παλαιού Δημοτικού Σχολείου Αβδού.

Στη Γενική Συνέλευση των μελών του, στις 2 Σεπτεμβρίου 1945, ο Συνεταιρισμός Αβδού εκλέγει το πρώτο του Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.).

Το πρώτο αυτό Δ.Σ. του 1945 είχε πρόεδρο το Μιλτιάδη Ι. Μανουσάκη, αντιπρόεδρο το Νικόλαο Κ. Γραμματικάκη, γραμματέα το Ζαχαρία Ε. Σμυρνάκη, ταμία τον Αντώνιο Ι. Κωστάκη και συμπράττοντα σύμβουλο τον Εμμανουήλ Ζ. Βουράκη και το πρώτο του Εποπτικό Συμβούλιο (Ε.Σ.) με προϊστάμενο το Ζαχαρία Ν. Βασιλάκη, αναπληρωτή το Ζαχαρία Ι. Νικολακάκη και μέλος τον Εμμανουήλ Γ. Κυπριωτάκη.

Ο Συνεταιρισμός Αβδού εγγράφεται στην Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Ηρακλείου (Ε.Γ.Σ.Η.) για την οποία εκλέγονται ως τακτικός αντιπρόσωπός του ο Στυλιανός Γ. Βασιλάκης και ως αναπληρωτής του ο Γεώργιος Ι. Μανουσάκης.

Εγγράφονται μαζικά και σταδιακά σχεδόν όλοι οι ελαιοπαραγωγοί του Αβδού αφού συνεισφέρουν 200 δρχ. ως εγγραφή και 2.000 δρχ. για την αγορά κάθε συνεταιριστικής μερίδας.

Με τη μετατροπή του αργότερα σε Ελαιουργικό Συνεταιρισμό η μερίδα αυξάνει σε 10.000 δρχ. αρχικά και 350.000 δρχ. με τη συνεχιζόμενη τότε υποτίμηση του εθνικού νομίσματος.

Για την ανέγερση του πρώτου ελαιουργείου αποφασίζονται πρόσθετες σταδιακές εισφορές σε ελαιόλαδο, που συγκεντρώνεται σε βαρέλια, δέκα (10) οκάδες ανά μερίδα αρχικά και είκοσι (20) οκάδες αργότερα.

Στη δύσκολη για τα οικονομικά αυτή Μετακατοχική περίοδο οι περισσότεροι συνέταιροι καλλιεργητές δανειοδοτούνται κατ' έτος από την ΑΤΕ με την εγγύηση του Συνεταιρισμού, πράγμα που συνεχίζεται για πολλά ακόμη έτη, προμηθεύονται σε τιμές κόστους λιπάσματα, σπόρους, φυτοφάρμακα, εργαλεία κ.ά. γεωργικά εφόδια αλλά ακόμη και είδη διατροφής, ένδυσης, υπόδησης κλπ.

Στην προστατευτική αυτή ομπρέλα του Συνεταιρισμού, βρίσκουν τότε καταφύγιο όχι μόνο όλοι οι χωριανοί μέχρι τον πιο οικονομικά ανεξάρτητο αλλά ακόμη και κάτοικοι των γύρω Κοινοτήτων.

Στην έγκρισή του το Δ.Σ. για το δανεισμό των συνεταίρων καλλιεργητών αναφέρονται μεταξύ άλλων τα παρακάτω:
«…Το Δ.Σ. λαβόν υπ' όψη τα περιουσιακά στοιχεία ενός εκάστου συνεταίρου ως εν τη υπευθύνω δηλώσει εκάστου τούτων αναγράφονται ως επίσης και την εργατικότητα και την προς εκπλήρωσιν των υποχρεώσεων του επιδεικνυομένην επιμέλειαν προς δε λαβόν υπ' όψη και την υπ'αριθμόν 5 της 10 Νοεμβρίου 1946 απόφασιν της Γενικής Συνελεύσεως των μελών του Συνεταιρισμού αποφασίζει παμψηφεί και καθορίζει την παρά του Συνεταιρισμού εγκρινομένην πίστωσιν εκάστου συνεταίρου κατά την καλλιεργητικήν περίοδον από … μέχρι …Εξουσιοδοτεί δε τον πρόεδρον του … » κλπ.

Πρώτος γραμματέας του Συνεταιρισμού ορίζεται, στις 14-1-1946, ο Ιωάννης Μ. Μανουσάκης και υπεύθυνος της συγκέντρωσης ελαιολάδου ο Θεόδουλος Λ. Γαρεφαλάκης, ο οποίος αμέσως μετά και την επιτυχή θητεία του ως προέδρου του Δ.Σ. που ανήγειρε το Ελαιουργείο (15-12-1947 έως 15-12-1948), διορίζεται τον Δεκέμβριο του 1948 πρώτος διευθυντής του Ελαιουργείου Αβδού.

Από το Σεπτέμβριο του 1951 προσλαμβάνεται ως αποθηκάριος και γραφέας του Συνεταιρισμού ο Νικόλαος Γ. Πασχαλίδης, ο οποίος και θα παραμείνει στη θέση αυτή μέχρι συνταξιοδοτήσεώς του.

Οι σύνδεσμοι του Συνεταιρισμού με το Ηράκλειο και την Αθήνα συνεργάζονται αρμονικά προκειμένου να χρηματοδοτηθεί στα πρώτα του δύσκολα βήματα από την Α.Τ.Ε., με τους βουλευτές Ηρακλείου Νικόλαο Κρασαδάκη και Εμμανουήλ Λουλακάκη, που συμβάλλουν και με την υποστήριξη του εξέχοντα συγχωριανού μας Επιθεωρητή Γεωργίας Κρήτης Ανδροκλή Ξανθουδίδη στην δανειοδότηση, κατασκευή, εγκατάσταση και ομαλή αποδοτική πορεία του ελαιουργείου στα πρώτα κρίσιμα έτη της λειτουργίας του.

Με ενέργειες του Ανδροκλή Ξανθουδίδη ιδρύεται το Γεωργικό Σχολείο Αβδού με πρώτο διευθυντή το γεωπόνο Γεώργιο Κάβουρα, Κύπριο στην καταγωγή και με φοιτούντες τους αποφοίτους μαθητές των 6ταξίων Δημοτικών Σχολείων από το Αβδού και τα γύρω χωριά. Επί των ημερών του Γεωργικού Σχολείου φυτεύτηκαν τα δέντρα των ευκαλύπτων και του πεύκου γύρω από το Ηρώο των Πεσόντων τα περισσότερα από τα οποία ξεριζώθηκαν το έτος 2002 μετά από μεγάλη θεομηνία.

Το Ελαιουργείο κτίζεται, εξοπλίζεται και λειτουργεί σε διάστημα λιγότερο των έξι μηνών (Ιούλιος-Δεκέμβριος 1948) σε οικόπεδο-λιόφυτο που αγοράσθηκε από την Ενορία Αβδού στη θέση «Βίδου την Ελιά» με δάνειο 370 εκατομμυρίων δρχ., για 12 έτη, με 4,5 % επιτόκιο της ΑΤΕ σε δολάρια και με τις φιλότιμες προσπάθειες των συνεταίρων και των μελών του Δ.Σ. του.

Εκτός των άλλων δραστηριοτήτων του ο Συνεταιρισμός αγοράζει, εγκαθιστά και λειτουργεί από το 1950 αλευρόμυλο για τις ανάγκες των κατοίκων (πρόεδρος Δ.Σ. Ιωάννης Γ. Γραμματικάκης), επεκτείνει τις εγκαταστάσεις του ελαιουργείου, κατασκευάζει αποχετευτικό σύστημα για τα πλημμυρίζοντα ύδατα του ελαιουργείου, αγοράζει, στα τέλη του 1957, φορτηγό αυτοκίνητο για την μεταφορά ελιών και ελαιολάδου (πρόεδρος Δ.Σ. Αριστείδης Καλογεράκης), ιδρύει από το 1960 πρατήριο καυσίμων για τις ανάγκες των συνεταίρων (πρόεδρος Δ.Σ. Θρασύβουλος Χανιωτάκης), κατασκευάζονται σταδιακά μεγάλοι αποθηκευτικοί χώροι για την αποθήκευση των ελιών, του ελαιολάδου, των άλλων γεωργικών προϊόντων, εφοδίων κλπ.

Γενναία και επαναστατική ήταν η απόφαση του Συνεταιρισμού στις 6 Μαρτίου 1962 (πρόεδρος Χαράλαμπος Αποστ. Κωστάκης), όταν από κοινού το Δ.Σ. και Ε.Σ. αποφάσισαν τον ηλεκτροφωτισμό του Αβδού, μια παράνομη και παράτολμη πράξη αντίθετη του κρατικού μονοπωλίου της ΔΕΗ, πρωτοπόρα όμως και άμεσα ωφέλιμη για το συμφέρον των κατοίκων του Αβδού.

Το Αβδού είναι από τα πρώτα χωριά της Κρήτης που ηλεκτροδοτείται με δαπάνες του Συνεταιρισμού του, μέσα σε ελάχιστο χρόνο αγοράζεται πετρελαιοκινητήρας-γεννήτρια παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος 62 ίππων αντί 48.000 δρχ. (Ιούλιος 1962) και φωτίζεται το χωριό τουλάχιστον κατά τις πρώτες νυκτερινές ώρες εκτός των μεγάλων εορτών, μέχρις ότου αναγκάζεται πια η επίσπευση και επέκταση ηλεκτροφωτισμού από τη ΔΕΗ το 1966.

Μέσα στις άλλες του ευεργετικές προσφορές ο Συνεταιρισμός συμβάλλει με την οικονομική του βοήθεια στην αποπεράτωση του νέου Διδακτηρίου του Δημοτικού Σχολείου Αβδού στα μέσα της δεκαετίας του 50, εκδίδει ψήφισμα συμπαράστασης και τάσσεται αλληλέγγυος στους επαναστάτες το καλοκαίρι του 1954 αδελφούς μας Κυπρίους εναντίον των Βρετανών κατακτητών κλπ.

Το σημερινό Δ.Σ. του Συνεταιρισμού, που εκλέχθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2003, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη προσφορά και θέλοντας να αποτίσει φόρο τιμής στους άξιους προκατόχους του, που οι περισσότεροί τους δεν είναι σήμερα στη ζωή, τους αφιερώνει το παρόν ημερολόγιο ως μνημόσυνο τιμής για τις ευγενείς και δημιουργικές τους προσπάθειες για την προκοπή αυτού του ευλογημένου τόπου.

Συγχωρήστε το Δ.Σ. για τυχόν παραλείψεις προσώπων και πράξεων που δεν έγιναν όμως εσκεμμένα και υποσχόμαστε σε μελλοντική έκδοση τη συμπλήρωσή τους.

Για το ημερολόγιο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Αβδού 2004 εργάσθηκαν από κοινού ο Στυλιανός Ζ. Βασιλάκης και ο Δημήτριος Η. Πασχαλίδης στην έρευνα και συγκέντρωση του υλικού, ο Κωνσταντίνος Γ. Φυσαράκης στην ιστορική έρευνα και την συγγραφή των κειμένων και ο Αριστείδης Στ.-Γ. Παπαδάκης στην επεξεργασία των φωτογραφιών και την σχεδίαση. Ετυπώθηκε στις γραφικές τέχνες “Τυποκρέτα” Δ/χοι Ι. Καζανάκη ΑΕΒΕ σε 500 αντίτυπα.

ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ:
Στυλιανός Ζ. Βασιλάκης, πρόεδρος
Γεώργιος Δ. Κοντάκης, αντιπρόεδρος
Βασίλειος Ι. Μαράκης, γραμματέας
Ιωάννης Ε. Βουράκης, μέλος
Μιχαήλ Ι. Ασημινάκης, μέλος