Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΧΑΤΖΗ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΗΛΙΑΝΗΣ-ΠΑΠΙΤΣΑΣ

Ο Χατζή Γεώργιος Τυλλιάνης (Τυλλιανάκης) ή καπετάν Παπίτσας[1] [2], έζησε στο Αβδού το περασμένο αιώνα (19ο). Δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα η καταγωγή του. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, ο ίδιος ή οι γονείς του κατάγονταν από τη νήσο Τήλο των Δωδεκανήσων, γι αυτό και το επίθετο πολλές φορές συναντιέται Τηλλιανάκης ή Τηλιάνης.[3] ¶γνωστη  επίσης παραμένει η ημερομηνία γέννησής του, που από τις ηλικίες των παιδιών και εγγονιών του συμπεραίνουμε ότι τοποθετούνταν στα τέλη του 18ου αιώνα (1790-1800).

Το προσωνύμιο Παπίτσας το πήρε από τους συχωριανούς του, επειδή έκαψε κάποτε τα πόδια του και περπατούσε σαν πάπια, σύμφωνα με πληροφορίες του δισέγγονού του, γιατρού Μενελάου Κων. Λιγνού, πρώην Κατζιλάκη. ¶λλη εκδοχή λέγεται από τον αρχιτέκτονα Αθηνών Μιχαήλ Ματθαίου Τυλλιανάκη, από το πατέρα του που σαν τρισέγγονος αναφέρει, ότι το κάψιμο αυτό προήλθε από βασανιστήρια των Τούρκων. Μεγάλο μέρος εξ άλλου αυτών των βιογραφικών πληροφοριών, πάρθηκαν από τις αφηγήσεις της δισέγγονης του, συνταξιούχο της Οικονομικής Εφορίας Ηρακλείου κα Ευαγγελία Αλεξ. Σκουντάκη, την οποία βαθιά ευχαριστώ.

Οι γονείς του είχαν έξι παιδιά όλα αγόρια. Ο Χατζή Γεώργιος μαζί με ένα του αδελφό κατοίκησαν στη Κρήτη, ο πρώτος στο Αβδού και ο δεύτερος στους Αγίους Δέκα, όπου υπάρχουν ακόμη και σήμερα Τυλλιάνηδες. Οι άλλοι τους αδελφοί το πιθανότερο παρέμειναν στη Τήλο και στα Δωδεκάνησα. Στη Κάλυμνο πιθανώς να κατοίκησε ένας από τους αδελφούς του, που αργότερα έφερε κοντά του σαν μόνιμο κάτοικο τον ανηψιό του και γιο του Γεώργιου από τη δεύτερη σύζυγο, Απόστολο Τυλλιανάκη γιατρό, μέλος της προσωρινής κυβέρνησης Κρήτης και αγωνιστή των Κρητικών Επαναστάσεων του 1866 και 1878[4].

Ο Χατζή Γεώργιος πολέμησε και διακρίθηκε στις επαναστάσεις του 1821 και 1841 στην Κρήτη. Στην επανάσταση του 1866 σε ηλικία περίπου 70 χρόνων, εκλέγεται μαζί με το πρώτο του γιο Νικόλαο Χ. Γ. Τυλλιανάκη[5] ή Κοκόλη Παπίτσα σαν αντιπρόσωπος και πληρεξούσιος των Ανατολικών επαρχιών της Κρήτης, και συμμετέχει στη Συνέλευση των Κρητών στα Μπουτσουνάρια[6].

Τοποθετείται μαζί με τον Στυλιανό Παπαδάκη από το Βραχάσι και το Παπά Γιαμαλή από την Ιεράπετρα σαν Τοπική Επιτροπή των Ανατολικών Επαρχιών. Οι Αρμοδιότητες της Επιτροπής αυτής ήταν κυρίως Διοικητικές, πχ Παραλαβή, συγκέντρωση, αποθήκευση, μεταφορά και διανομή του πολεμικού κ.α. υλικού, συντονισμός ενεργειών του αγώνα, γραμματειακή υποστήριξη κλπ. Η Επιτροπή αυτή των Ανατολικών Επαρχιών, ανάλογα των αναγκών και περιστάσεων εδρεύει σε διάφορα μέρη της Ανατολικής Κρήτης. Όπως οι Μονές Κεράς Πεδιάδος, Κρουσταλλένιας Λασηθίου, Σεληνάρη, το χωριό Βρύσες κ.α.[7]. Διετέλεσε Πρόεδρος της Επιτροπής αυτής, όπως γράφει στην ανέκδοτη αυτοβιογραφία του ο Υπαρχηγός των 6 Ανατολικών Επαρχιών της Κρήτης κατά τις Επαναστάσεις του 1866-9 και 1878, Αντώνιος Μανούσου Ζωγράφος ή Ξανθουδίδης[8].

Συμμετέχει ενεργά στρατιωτικά και διοικητικά στην ίδια Επανάσταση (1866), με τους γιους του Νικόλαο, Μανώλη, Απόστολο, Δαϋίδ. Τότε χάνει το δευτερότοκο από τη πρώτη σύζυγο γιο Φρούραρχο Ανατολικών Επαρχιών, Μανώλη Τυλλιανάκη ή αλλιώς Ανάμιση (εξ αιτίας του ύψους και της κορμοστασιάς του), στις μάχες από 13-14 Οκτώβρη του 1866[9]. Αυτές έγιναν γύρω από το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου στη Μεσσάδα, μεταξύ Αβδού και Κασταμονίτσας στις πηγές του ποταμού Χώνου παραπόταμου του Αποσελέμη. Το φαράγγι όπου πληγώνεται θανάσιμα ονομάζεται από τότε Φαράγγι του «Ανάμιση». Από το Αβδού σκοτώνονται επίσης ο προεστός Κων/νος Ανδρουλάκης[10] και ο Γεώργιος Εμμ. Ασημινάκης. Ο τελευταίος,[11] βρέθηκε σκοτωμένος κάτω από ένα δρυ στου Τσαπή το Μετόχι κοντά στο πεδίο της μάχης, μετά από τριήμερη έρευνα και επειδή το πιστό του τετράποδο (γαϊδούρι) στέκονταν από πάνω του[12].

Τις ημέρες αυτές των μαχών γεννήθηκε η εγγονή του Γεωργ. Εμμ. Ασημινάκη Αλεξάνδρα Εμμ. Κοκκινάκη (το γένος Χαριδήμου Νικολάου Κασσωτάκη και Ελένης Γεωργίου Ασημινάκη), στο σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής, αφού οι κάτοικοι του Αβδού, γέροι, γυναίκες και παιδιά κατέφυγαν εκεί για να γλιτώσουν την οργή του επερχόμενου εχθρού. Τότε μιλούσαν για το θαύμα της Αγίας Φωτεινής, που όταν πλησίασαν οι τούρκοι ασφυκτικά κοντά, γέμισε η περιοχή σύννεφα με αποτέλεσμα να σωθούν τα γυναικόπαιδα. Οι μάχες συνεχίσθηκαν στο Αβδού μέχρι 17 του Οκτώβρη, όπου τραυματίστηκε θανάσιμα ο αρχηγός των Τούρκων Γιαγχιά Πασάς και οι Τούρκοι αφού δεν μπόρεσαν να εισβάλλουν στο Οροπέδιο λόγω της ισχυρής αντίστασης των κατοίκων, έκαψαν πάλι τα χωριά της Λαγκάδος Αβδού, Γωνιές και Κερά.

Στους πρώτους μήνες του 1860 ιδρύει μαζί με τον Αντώνιο Ζωγράφο ή Ξανθουδίδη και το Δαϋίδ Πασχάλη ή Πασχαλίδη, το πρώτο Δημοτικό (αλληλοδιδακτικό) σχολείο  Αβδού στην Ανατολική Κρήτη. Αυτό με την ενίσχυση της Δημογεροντίας Ηρακλείου αλλά και την κατ αρχήν υποστήριξη της Τουρκικής Διοίκησης. Το σχολείο στεγάζεται σε ήδη κτισμένο παλιό σπίτι, που παρουσιάζει όμως αρκετές ελλείψεις σε έμψυχο και άψυχο υλικό, όπως φαίνεται σε έγγραφα αιτήσεις των προεστών και των γονέων των μαθητών προς τη «Σεβαστή Δημογεροντία του Τμήματος Ηρακλείου»[13]. Από το 1858 με την τοποθέτηση του Ισμαήλ Πασά στη Γενική διοίκηση Κρήτης υποστηρίζονται και παρακινούνται οι Κρήτες στη δημιουργία Ελληνικών Σχολείων. Αργότερα όμως ο ίδιος ο Ισμαήλ, αναδιπλώνεται και βάζει εμπόδια στα λίγα σχολεία που δημιουργήθηκαν. Αποτέλεσμα παραμονές της επανάστασης του 1866 να διαφωνεί με τη σύμφωνη γνώμη και της Εκκλησίας της Κρήτης στην απόδοση του μισού από τους Μοναστηριακούς Φόρους για ενίσχυση των σχολείων. Αυτό αποτέλεσε το λεγόμενο Μοναστηριακό Ζήτημα, που στάθηκε μαζί με άλλα, βασικό αίτιο έναρξης της εξέγερσης 1866-9. Στις 30 Ιανουαρίου του 1861 εορτάζεται για πρώτη φορά στη Κρήτη, στο Δημοτικό σχολείο του Αβδού η από κοινού λαμπρή σχολική εορτή των Τριών Ιεραρχών[14]. Στην ιεροτελεστία αυτή πρωτοστάτησαν οι ιδρυτές του σχολείου μαζί με το πρώτο διδάσκαλο Ευάγγελο Φουρναράκη, καθώς επίσης οι ιερείς, οι προεστοί και ο κόσμος του Αβδού και των υπόλοιπων χωριών της Λαγκάδας[15].

Στην επανάσταση του 1866 μετά τους ανηλεείς διωγμούς των Τούρκων ο Καπετάν Χατζή Γεώργιος Παπίτσας και για λόγους ασφαλείας στέλνει την σύζυγό του Μαρία με τα θηλυκά και ανήλικα παιδιά του στην Αθήνα. Μαζί με άλλα γυναικόπαιδα αγωνιστών της Επανάστασης, που ήθελαν να τα γλιτώσουν από τη μανία των Τούρκων μετά την εξαγρίωσή τους από την εξέγερση. Στις 21 Ιουλίου 1868, ευρέθηκαν η μικρή κόρη του Χ. Γ. Τυλλιανάκη Χατζηνούλα, περίπου δέκα χρόνων, πιασμένη στο φουστάνι της μητέράς της, με τα άλλα κορίτσια (αδέλφια) και πλήθος κόσμου να παρευρίσκονται έξω από τα Βασιλικά ανάκτορα Αθηνών τη βραδιά της γέννησης του διαδόχου Κων/νου Α΄ γιού του Γεωργίου Α΄. Οι Τούρκοι κτυπούσαν τους 1ου βαθμού συγγενείς των γνωστών αρχηγών και οπλαρχηγών της Επανάστασης, προκειμένου να τους εκδικηθούν για τα εγκλήματά τους,  όπως αναφέρεται και σε άλλες ιστορικές πηγές. Γι αυτό το λόγο πριν την Επανάσταση φυγαδεύονταν στην ελεύθερη Ελλάδα, όπου παρέμεναν συνήθως μέχρι το τέλος της. Η εμπειρία του Δασκαλογιάννη των Σφακίων με τη σύλληψη των θυγατέρων και της γυναίκας του είχε τη γνωστή σε όλους μας τραγική κατάληξη.

Πλούσιος ο Χατζή Γ. Τυλλιανάκης φέρεται να κατέχει μονοκατοικία, όπου έμενε οικογενειακώς, με ιδιόκτητη ολόκληρη τη «Περβόλα», ένα μεγάλο περιβόλι σήμερα οικόπεδο στο κεντρικό δρόμο στο κάτω μέρος του Αβδού, που αγοράστηκε τη δεκαετία  του 1950 από τον Παπά-Χαρίτων Παπαγιαννάκη[16]. Η μονοκατοικία αυτή πουλήθηκε στους Καγιαμπήδες και έγινε Φάμπρικα (Ελαιοτριβείο), ενώ αργότερα αγοράστηκε και αποτελεί σήμερα κατοικία του Μιχαήλ Ματθ. Μαρκαντωνάκη. Στο κέντρο περίπου της «Περβόλας» υπήρχε ένα μεγάλο πηγάδι Μαγγανοπήγαδο, για την άρδευση του κήπου και την ύδρευση του σπιτιού. ¶λογα γύριζαν γύρω-γύρω και έβγαζαν το νερό από το πηγάδι. Σε μια άτυχη περίπτωση η κόρη του Ευσεβία έβαλε το δεξί της χέρι στον ιμάντα της μηχανής, που της το έκοψε με κίνδυνο μόλυνσης. Ο πατέρας της το αποτέλειωσε αφού δεν υπήρχε άλλη ελπίδα σωτηρίας. 

Ο Χατζή Γ. Τυλλιανάκης παντρεύεται δύο φορές και κάνει δέκα παιδιά και από τους δύο γάμους.

Ο Νικόλαος Χ. Γ. Τυλλιανάκης ή Κοκόλης Παπίτσας πρώτος του γιος από τη πρώτη σύζυγο γεννήθηκε στα 1823, πήρε τις βασικές για την εποχή γραμματικές γνώσεις και παντρεύτηκε στο Θωμαδιανό της Εμπάρου, όπου παρέμεινε, και έδρασε μέχρι το τέλος της ζωής του. Διακρίθηκε για την ευστροφία και τη γενναιότητά του και εκλέχθηκε σε μικρή ηλικία Αρχηγός Πεδιάδος. Έδρασε στις επαναστάσεις του 1858, 1866-9, 1878 και 1895-98, προκηρύχθηκε, προδόθηκε, φυλακίσθηκε και υπέστη φρικτά βασανιστήρια στις υγρές φυλακές του κατακτητή. Στην επανάσταση του 1866 διακρίνεται ιδιαίτερα  και αναδείχνεται Γενικός Αρχηγός Πεδιάδος [17].

Μετά το θάνατο της πρώτης συζύγού του ο Γεώργιος παντρεύεται από το Κράσι τη Μαρία Τουτουντζάκη με την οποία αποκτά οκτώ παιδιά. Τον Δαϋίδ ή Παπιτσοδαϋή, τον Απόστολο, το Χαρίτωνα, την Ευσεβία, την ¶ννα, την Αικατερίνη, την Αργυρώ και τη Χατζηνούλα. Σαν σωστοί χριστιανοί, μεταβαίνουν μαζί με τη σύζυγό του Μαρία στους Αγίους Τόπους, γύρω στα 1857-60, όπου γίνονται και οι δύο Χατζήδες. Επιστρέφοντας από το Ιεροσόλυμα βαφτίζουν το τελευταίο τους παιδί «Χατζηνούλα», αφού δεν μπόρεσαν να το πάρουν μαζί τους και σε ανάμνηση του τάματός τους να το βάφτιζαν εκεί[18].

Σε επόμενες αναφορές και σημειώματα θα παρουσιασθούν οι άξιοι απόγονοι αγωνιστές του ενδόξου πατριώτη γεννήτορα «Γέρο Τυλλιανάκη», καθώς και το πλήρες γενεαλογικό του δέντρο. Θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς για τις πολύτιμες πληροφορίες που ευγενικά μου προσέφεραν τα άξια τέκνα του απόγονοι : Ευαγγελία Αλεξ. Σκουντάκη συντ/χο Εφοριακό, Γεώργιο Στυλ. Σμυρνάκη συμβολαιογράφο Ηρακλείου, Ιωάννη Ζαχ. Πλαγιωτάκη δικηγόρο Ηρακλείου, Νικόλαο Ιωάν. Γουβιανάκη συντ/χο οικονομολόγο, Ελένη Γ. Ζερβάκη συντ/χο οδοντίατρο Μοχού, Νικόλαο Μιχ. Τυλλιανάκη οικ. σύμβουλο της Γενικής Τράπεζας και Μιχαήλ Ματθ. Τυλλιανάκη αρχιτέκτονα Αθηνών.

Ηράκλειο 20-4-2000

Φυσαράκης Κων/νος Γ.
Στατιστικός (m.a.) ΠΕ.ΠΑ.Γ.Ν.Η.

Σημειώσεις

[1] Από την κα Ευαγγελία κόρη του ιατρού Αλεξάνδρου Μίνωος Σκουντάκη ή Σκουντή και της Όλγας το γένος Γεωργίου Μιχ. Μαρκαντωνάκη.

Ο Αλέξανδρος Σκουντάκης διετέλεσε ιατρός στο Αβδού και στα γύρω χωριά της Λαγκάδας, από το 1902 έως το 1912, στην αρχή της οικογενειακής και επαγγελματικής του καριέρας. Εκεί παρακινήθηκε να μεταβεί από τον Αβγιώτη αρχαιολόγο Στέφανο Αντων  Ξανθουδίδη, που βρισκόμενος για ανασκαφές στην περιοχή των Βόρρων συνάντησε το νεαρό γιατρό (σαν φιλοξενούμενος) στο σπίτι του παππού του, βουλευτή Κρητικής Πολιτείας Θεμιστοκλή Ιωάννου Σκουντή. Στο Αβδού σαν πρωτόφερτος γιατρός, γνωρίζεται και παντρεύεται με την Όλγα κόρη  του Γεωργίου Μιχ. Μαρκαντωνάκη (οπλαρχηγός Πεδιάδος, Γραμματέας των Χατζή Κοκόλη Τουτουντζάκη και Ιωάννη Ν Τυλλιανάκη, δημοδιδάσκαλος, δικαστικός υπάλληλος και δικηγόρος στο Καλό Χωριό Πεδιάδος) και της Χατζηνούλας το γένος Χατζή Γεωργ. Τυλλιανάκη.

[2] Με το ίδιο προσωνύμιο καλούνταν επίσης τα παιδιά και εγγόνια του.

[3] Από πληροφορίες της δισέγγονής του, Ευαγγελίας Αλεξάνδρου Σκουντάκη, που πήρε από τον εξάδελφό της Ιωάννη Π.Γ. Γουβιανάκη,  και άλλους συγγενείς της.

[4] Μανώλη Ε. Δετοράκη : «Γιατροί Αγωνιστές των Κρητικών Επαναστάσεων του ΙΘ΄ αιώνα». Ηράκλειο 1987, σελ.203-5

[5] Διετέλεσε Αρχηγός Πεδιάδος στις τρείς τελευταίες Κρητικές Επαναστάσεις, 1866-9, 1878 και 1896-8.

[6] α)Ι.Δ.Μουρέλλου : Ιστορία Κρήτης, Β Έκδοση,Τόμος 2ος, σελ 1034 και

  β)Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, Αρχείο Ι. Μητσωτάκη, Έγγραφα υπ αριθ. 3 α/117/25-7-1866 και 3 α/177/20-8-1866.  

[7] α).Νικ Σταυρινίδη : « Ο Καπετάν Μιχάλης Κόρακας και οι συμπολεμιστές του». Τόμος 2ος , 1971 σελ 382.

  β).Ιστορικό Αρχειο Κρήτης (ΓΑΚ, Χανίων) : Από την αίτηση κατάταξης αγωνιστών. Έγγραφη άδεια 21 ημερών από την Επιτροπή των Ανατολικών Επαρχιών στον Εμμαν. Ν. Ασσαργιωτάκη, κάτοικο Κεράς Πεδιάδος, την 11η Νοεμβρίου 1867, όπως «απέλθη εις Ελλάδα χάριν οικογενειακών υποθέσεων». Ο ίδιος αγωνιστής τον Αύγουστο του 1866 συνόδευσε και έφερε από τη Σύρο στις Ανατολικές Επαρχίες της Κρήτης, φορτίο πολεμοφοδίων αντί 35 χρυσών εικοσάφραγκων, για τον επερχόμενο αγώνα με το Τρεχαντήρι «Ευαγγελίστρια».

[8] Σελίδες 38 και 39 του πρωτότυπου από το Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου.

[9] α) Λάθος στο Νικ Σταυρινίδη : « Ο Καπετάν Μιχάλης Κόρακας και οι συμπολεμιστές του». Τόμος 2ος , 1971 σελ 463, όπου αναφέρει ότι : «Πραγματικά ο Παπίτσας με τον αδελφό του, τον πελώριο Ενάμισυ Μανώλη βρισκόταν στις προφυλακές στον τομέα της «Καράς το Πηγάδι». Εκεί μάλιστα σκοτώθηκε έπειτα από λίγες μέρες, όταν άρχισαν οι επιχειρήσεις, ο Ενάμισυ Μανώλης και το μέρος αυτό διατηρεί εις ανάμνηση του γεγονότος αυτού την ονομασία «Στου Ενάμισυ Μανώλη».

Στη σελίδα όμως 271 του Τόμου 1ου του ίδιιου έργου του Σταυρινίδη αναφέρει για τη μάχη της Κασταμονίτσας μεταξύ άλλων: «Σκοτώθηκαν τότε ο ιερομόναχος Καλλίνικος, ο Μαν. Τυλλιανάκης, ο Μαν. Φρουδαράκης κ.ά.»

β) Ο Στέφανος Αντωνίου Ξανθουδίδης στο έργο του: «Ιστορία της Κρήτης» εν Αθήναις 1909, επανέκδοση 1981 σελ. 151 αναφέρει: «Εφονεύθη δε ο φρούραρχος Εμμ. Τυλλιανάκης και περί τους 70 άλλοι επαναστάται και επληγώθη βαρέως ο αρχηγός Ζωγράφος …»

[10] Παππούς των Κων/νου και Χριστόδουλου Νικολάου Ανδρουλάκη. Ο Κων/νος είναι ο πατέρας του Καθηγητή Ποινικού Δικαίου του Παν/μίου Αθηνών Νικολάου Ανδρουλάκη.

[11] Προπάππους της γιαγιάς μου Μαρίας Ιωάννου Ανδρουλάκη το γένος  Νικ. Γεωργ. Μαραζάκη. Η μητέρα της Αικατερίνη ήταν κόρη της Ελένης Χαριδήμου Κασσωτάκη το γένος  Γεωργ. Εμμ. Ασημινάκη. Τις ημέρες αυτές των μαχών γεννήθηκε η εγγονή του Γεωργ. Εμμ. Ασημινάκη Αλεξάνδρα Εμμ. Κοκκινάκη, αδελφή της Αικατερίνης, στο σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής, αφού οι κάτοικοι του Αβδού, γέροι, γυναίκες και παιδιά κατέφυγαν εκεί για να γλιτώσουν την οργή του επερχόμενου εχθρού. Τότε μιλούσαν για το θαύμα της Αγίας Φωτεινής, που όταν πλησίασαν οι τούρκοι ασφυκτικά κοντά, γέμισε η περιοχή σύννεφα με αποτέλεσμα να σωθούν τα γυναικόπαιδα. Οι μάχες συνεχίσθηκαν στο Αβδού μέχρι 17 του Οκτώβρη, όπου τραυματίστηκε θανάσιμα ο αρχηγός των Τούρκων Γιαγχιά Πασάς και οι Τούρκοι αφού δεν μπόρεσαν να εισβάλλουν στο Οροπέδιο λόγω της ισχυρής αντίστασης των κατοίκων, έκαψαν πάλι τα χωριά της Λαγκάδος Αβδού, Γωνιές και Κερά.

[12] Από τη μητέρα μου Αριστέα Γεωργίου Φυσαράκη το γένος Ιωάννου Σάββα Ανδρουλάκη.

[13] Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, Αρχείο Δημογεροντίας.

[14] Μέχρι τότε οι Τρεις Ιεράρχες εορτάζονταν χωριστά και υπήρχε διάσταση απόψεων για την σπουδαιότητα και προσφορά του καθ ενός χωριστά.

[15] Βλέπε : α) Μιχ. Τρούλη: «Η κοινή γιορτή των Τριών Ιεραρχών,…» Εφημερίδα Ηρακλείου «Η Τόλμη»,31-1-1993. β) Εμμ. Βυβιλάκης : «Έκθεσις της επί των σχολείων της Κρήτης Επιτροπής του 1844», εν Αθήναις 1879.

[16] Η «Περβόλα» περιήλθε στους κληρονόμους του γιού από τη δεύτερη σύζυγο Απόστολου από τη Κάλυμνο και μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, ήλθαν και την πούλησαν μέσω του πληρεξούσιού τους εξαδέλφου Δικαστικού Κλητήρα Αριστόδημου Τυλλιανάκη αντί 50.000 δρχ.

[17] Μέρος των πληροφοριών από Εφημερίδα: «Κρητική Εστία» 15-6-1948 κ.α.

[18] Από πληροφορίες της δισεγγονής του, Ευαγγελίας το γένος Αλεξάνδρου Σκουντάκη ή Σκουντή εγγονή της Χατζηνούλας Γεωργ. Μαρκαντωνάκη το γέννος Χ.Γ. Τυλλιανάκη, που πήρε από τη μητέρα της Όλγα.